Formalizm pełni ważną rolę w ramach swoistej rozgrywki prowadzonej przez wykonawców biorących udział w konkretnym postępowaniu. Nałożenie na zamawiających obowiązku czuwania nad prawidłowym przebiegiem prowadzonej procedury daje wykonawcom bardzo wiele narzędzi, które mogą oni wykorzystać w ramach rywalizacji z konkurencją. Sprzyja temu niewątpliwie wysoki poziom skomplikowania samej procedury udzielania zamówień publicznych, który owocuje bogatym i czasem niejednolitym orzecznictwem Krajowej Izby Odwoławczej, a także sądów powszechnych. To pozwala wykonawcom poddawać w wątpliwość elementy oferty konkurencji lub kwestionować zasadność bądź poprawność czynności podejmowanych przez zamawiającego.
Trzeba mieć świadomość, iż to właśnie formalizm udzielania zamówień publicznych najczęściej ukierunkowuje zamawiających na podejmowanie decyzji jak najmniej opartych na kwestiach związanych ze specyfiką danego zamówienia, a umocowanych i znajdujących uzasadnienie w aspekcie formalnym. Pozwala im to w praktyce odciąć się od merytorycznych i specyficznych dla danego postępowania kwestii związanych z przedmiotem zamówienia, które nierzadko mają charakter bardzo techniczny. Techniczny charakter danego przedmiotu zamówienia daje wykonawcom – w konfrontacji z zamawiającym – znaczną przewagę, gdyż najczęściej to oni są specjalistami w dziedzinie, której dotyczy udzielane zamówienie publiczne i znacznie przewyższają pod względem wiedzy zamawiającego, będącego inicjatorem całego postępowania. Dzięki „ucieczce w formalizm” zamawiający, z jednej strony, ułatwiają sobie ewentualną obronę przed zarzutami stawianymi przez wykonawców, a z drugiej strony, czują się chronieni przed ewentualnymi zarzutami podmiotów kontrolujących, poprzez odniesienie się do realizacji zasady uczciwej konkurencji i równego traktowania wykonawców. Świadomość powyższej zależności i sposobu działania może być w bardzo praktyczny sposób wykorzystana i to zarówno na etapie przygotowywania oferty, jak i już zapoznaniu się treścią ofert złożonych przez konkurencję.
Znając i rozumiejąc mechanizmy stojące za formalizmem udzielania zamówień, wykonawca jest w stanie we właściwym momencie podjąć działania, które umożliwią mu skuteczne rozprawienie się z formalnymi niedociągnięciami występującymi zarówno po stronie zamawiającego, jak i pozostałych wykonawców, którzy złożyli oferty w konkretnym postępowaniu. Czas na ocenę merytorycznych kwalifikacji konkurujących wykonawców i ich faktycznej rzetelności oraz kompetencji nadchodzi dopiero w trakcie realizacji umowy zawartej w trybie udzielenia zamówienia publicznego. Na etapie walki o dane zamówienie warto więc skupić się na względach formalnych, co pozwoli wykonawcy pokonać konkurencję i zawrzeć umowę z zamawiającym.